16 april 2023
Zondagmiddag 16 april maakten we met 12 mensen een bijzondere wandeling door het bronnenbos bij kasteel Grasbroek in Guttecoven. Dat gebied ligt midden in ‘het land van Swentibold’ zoals onze streek wel genoemd wordt. Want verscholen tussen de bomen ligt daar een 1100 jaar oude kunstmatige heuvel, een ‘Motte’, waarop ooit een kasteel gestaan heeft. En het verhaal gaat dat dat het kasteel van koning Swentibold geweest zou zijn, en dat in dat kasteel zijn rechterstoel stond. Op gedetailleerde kaarten van Grasbroek heet de heuvel dan ook tot op de dag van vandaag ‘de stoel van Swentibold’.

Tijdens de wandeling hoorden we verhalen en legenden over Swentibold, die hier (slechts) vijf jaar regeerde, van 895 tot 900. En tegelijk hoorden we verhalen over koningen uit de bijbel – want in het korte en in zekere zin tragische leven van Swentibold hoor je met wat goede wil echo’s uit Bijbelse koningsdrama’s. Die verhalen zijn tijdloos, en zo wordt het leven van Swentibold dat in zekere zin ook.

Zo hoorden we dat hij een onwettig kind was van zijn vader Arnulf, de laatste keizer uit het huis van Karel de Grote. Zijn vader had kinderen bij vele vrouwen, soms van ver weg. En na de dood van Arnulf viel zijn rijk uiteen. Onvermijdelijk glijden de gedachten dan naar koning Salomo, ook koning met vele vrouwen, en ook Salomo’s rijk viel uiteen na zijn dood.

We hoorden over het rechtspreken van Swentibold, vanaf die stoel in Grasbroek natuurlijk. En de legende dat zijn rechtspraak vooral de minder bedeelden ten goede kwam, zodat zijn edelen hem begonnen te haten (en tenslotte vermoordden). Zo’n verhaal doet je denken aan de bijbelse koning Josia, die ook bekend stond om zijn liefde voor de wet.

Dan het verhaal over Swentibolds gevechten met de Vikingen, nog aan de zijde van zijn vader. Swentibold boekte één van zijn schaarse successen in 'de slag bij Leuven', waar hij samen met zijn vader de Vikingen versloeg. Daarnaast dan de bijbelse verhalen over oorlogen met de Filistijnen, net als de Vikingen een zeevarend volk dat de kustlanden onveilig maakte. Gevechten waar Saul en David eerst samen optrokken, bijna als vader en zoon, en David zijn spectaculaire overwinning op Goliath behaalde. 


 
Of toch wel dat wonderlijkste verhaal, over de ‘schenking van Swentibold’. Dat hij uit berouw om alles wat hij het volk alhier met zijn oorlogen aangedaan had een geschenk 'voor altijd' wilde geven. Hij schonk de Graetheide (toen nog het Graetbos) aan de veertien dorpen er omheen. Elk kreeg zijn deel om dat in vrede te bewerken. Ook in de bijbel lees je soms over een koning die zijn mensen en de landbouw liefheeft, die putten laat slaan, akkers aanlegt en wijngaarden plant. Ten goede van een ieder.

En tenslotte koningin Oda, de vrouw van Swentibold. Die voegt ook zeker wat toe aan het drama. Met Swentibold kreeg ze drie dochters, en twee daarvan werden abdis in Susteren. Zelf trouwde ze binnen een maand na de moord op Swentibold met zijn tegenstander Gerhard. Die sneuvelde niet al te lang daarna ook, en Oda trouwde onverschrokken een volgende edelman. Ook die overleefde ze ruimschoots. Tenslotte werd ze naast haar eerste liefde begraven in de abdij van Susteren, die toen nog splinternieuw was. En waar haar dochter de scepter zwaaide.

Heel bijzonder was nog dat we tijdens de wandeling werden uitgenodigd in kasteel Grasbroek, waar net iets te vieren viel. Bovenin dat kasteel hoorden we het verhaal van ‘de Schenking van Swentibold’. 

Een bijzondere wandeling door een heel mooi natuurgebied. Met verhalen uit een ver verleden, maar zoals een van de deelnemers zei, ze passen ook moeiteloos bij het heden. 





Bert Stuij