Zondag 12 november 2023
Al vele jaren hebben we twee keer per jaar een Joods-kokenavond, waarin we naast heerlijke gerechten een onderwerp kiezen uit de Joodse traditie. Daarbij passeren Joodse feest- en gedenkdagen de revue, maar ook culturele aspecten uit het Joodse leven worden belicht.
Deze keer was het heel erg lastig om de avond voor te bereiden. Immers niet stilstaan bij hetgeen zich nu afspeelt in de strijd tussen Israël en Hamas was geen optie.
Ook bij de deelnemers spelen gevoelens en emoties rond de strijd die nu gaande is in Gaza. Eén van de deelnemers had ik gevraagd om een stukje voor te bereiden om op een goede manier over het onderwerp te kunnen spreken. Een oud-klasgenoot van hem is na de opleiding naar Israël geëmigreerd, vanwege zijn Joodse roots. Nog steeds onderhouden zij veel contact. Kort na de overval van Hamas op het muziekfestival en een kibboets had hij contact met zijn vriend die het volgende appte:
“We houden ons sterk, van een vriend van ons waren twee dochters op het festival, een dochter vermoord en de ander ontvoerd. Vreselijk. Met mijn zus en zoon gaat het Godzijdank goed”.
Na het voorlezen van deze tekst was er kort bezinning over de betekenis daarvan en hoe wij nu aankijken tegen wat er momenteel gebeurt.
‘De juiste woorden vinden voor wat we voelen. Misschien zijn ze er ook wel niet. Wraak nemen, uit zijn op het eigen gelijk, moeten (ver)oordelen, partij kiezen en overal een mening over hebben, lijkt steeds dominanter te worden in onze samenleving. En zeker in conflictsituaties is juist dát niet wat er nodig is. Maar wat dan wel? We hebben voorbeelden nodig om in balans te zijn en te blijven geloven in het goede, hoe contrasterend ook. Elk mens mag er zijn.’
Daarna lazen we samen een artikel dat onlangs in Trouw stond. Het is het verhaal van Rabijn Sami Kaspi, In het artikel legt hij uit dat hij met schrik kijkt wat er gebeurt.
Hij betoogt “Politiek houd ik mij afzijdig. Wat heeft het voor zin dat ik me erover uitlaat? Ze luisteren toch niet naar mij, de regering van Israël, of die terroristen van Hamas. Liever bewaar ik hier de vrede. Hij is een volgeling van Rabijn Maimonidis (1138-1204). Maimonidis was filosoof, rechtsgeleerde en arts. Zijn familie kreeg de keus: bekering tot de islam, dood of verbanning. Ze vertrokken vanuit Córdoba naar Fez, in wat nu Marokko is. Daar leefden ze, vermomd als moslim. Maimonides werkte er vijf jaar als arts voor de sultan, predikte vrede in de moskee en gaf Thora-onderricht. Maimonides is voor dit moment heel inspirerend. Hij bewoog tussen de religies. Hij zei: “Als je vrede wilt, ga dan naar mensen toe. Luister naar elkaar.” Het is de enige manier om het – hoe zeggen wij, Nederlanders, dat – gezellig te houden. Het helpen van mensen in je eigen buurt, dat is wat Maimonides ons leert. Een goede buur is beter dan een verre vriend. Ik zou graag in het Israëlische parlement spreken over het voorbeeld van Maimonides. Maar ja, niemand luistert daar nu. Het geweld dáár kunnen we niet stoppen. Dat is een illusie. Het geroep om ‘dood aan dit en dood aan dat’, dat blijft nog heel lang. Dus kan ik beter met Mohammed om de hoek gaan praten. Zeker nu de spanningen tussen moslims en joden oplopen, dat voel ik. Afgelopen week werd ik gebeld door een moskee. “Sami, wil je bij ons komen eten?” Daar is behoefte aan, om het samenleven mogelijk te maken.”

Na deze inleidingen en beschouwingen konden we verder met de gebruikelijke invulling van de avond. We hebben gesproken over Jom Kippoer, de belangrijkste en heiligste dag van het Joodse jaar en de belangrijkste Joodse feestdag. Op deze Grote Verzoendag belijden joden hun zonden aan God en vieren ze de vergeving. Veel Joden brengen normaal gesproken een groot deel van deze dag in de synagoge door, om te bidden en samen stil te staan bij hun keuzes in het leven.
Jom Kippoer draait om de vergeving van God voor fouten die je hebt gemaakt ten opzichte van anderen. Het is  belangrijk vóór Jom Kippoer vergeving te vragen aan de mensen die je pijn hebt gedaan. Daarom zijn er voorafgaand aan Jom Kippoer tien dagen van inkeer.
Tegenwoordig is Grote Verzoendag een vastendag die wordt ingeluid met de priesterlijke zegen die ouders aan hun kinderen geven: ‘Moge God jou zegenen en jou behoeden. Moge God Zijn aangezicht over jou laten schijnen en je genadig zijn. Moge God Zijn blik op jou gericht houden en je vrede schenken.’
In de dienst op Jom Kippoer wordt ter bemoediging gelezen uit het boek Jona. Als God zelfs goed was voor het heidense Ninevé, zal Hij ook vergevingsgezind zijn voor Zijn volk als het spijt heeft van zijn fouten. Samen hebben we een artikel van Rabijn Kinnerit Sittig gelezen, waarin duidelijk wordt waarom het verhaal van Jona altijd wordt verteld tijdens Jom Kippoer. Het gaat om de mensen van Nineve, ze krijgen een tweede kans. Het gaat erom dat God ze de gelegenheid geeft hun fouten en hun verkeerde keuzes te ontgroeien en betere mensen te worden. Jona ergert zich eraan dat God hen een tweede kans geeft, en zegt tegen God: “Dat verdienen ze niet! Geef ze wat ze verdienen. Laat ze er niet mee wegkomen!” Maar dat is niet Gods positie.
Als je het zo onder woorden brengt, is het verband met Jom Kipoer duidelijk. Dit is de dag waarop we God vragen ons een tweede kans te geven, ons een nieuw jaar te geven waarin we proberen het goed te doen. Dat is waar Jom Kippoer echt over gaat, en dat is waar het boek Jona over gaat.
We kijken met plezier terug op een fijne avond, waarin er ruimte was om emoties en gevoelens te delen. Samen koken en samen praten gaan heel goed samen, zo blijkt maar weer.
Bas van Dongen