Zondag 26 februari 2023
Onder grote belangstelling is zondagmiddag 26 februari in het ‘Koningskerkje’ in Beek afscheid genomen van het De Rijckere-orgel. Morgen begint het demonteren van het orgel door de firma Verschueren Orgelbouw BV uit Ittervoort. Dat zal 3 á 4 dagen in beslag nemen. Na restauratie krijgt het orgel een plek in de Sint Augustinuskerk in Middelburg vlakbij het veel grotere De Rijckere-orgel dat in de Oosterkerk in dezelfde stad staat.
  
Het afscheid begon met een vesper, die werd geleid door Bertha Verkerk. Bomvol was het; er moesten stoelen worden bijgeplaatst om iedereen een plek te geven. Er werden liederen gezongen die geliefd waren bij de leden van de voormalige cantorij van de PGGBU. Zij zongen vaak in het kerkje bij het orgel. Nico Maar begeleidde de samenzang. “Het is goed om te benoemen dat dit afscheid moeilijk kan zijn”, zei Bertha, maar zij sprak ook dankbaarheid uit voor al het goede dat in dit kerkje en bij dit orgel plaatsvond. Vanuit Psalm 138 klonken de woorden: “Toen ik om hulp riep gaf u mij antwoord. U gaf mij nieuwe moed”.
  
Na de vesper kreeg Gerard Boot, voorzitter van de ‘Stichting De Rijckere-orgel 1776’ van Bertha symbolisch de sleutel van het orgel overhandigd. Deze stichting is drie jaar geleden door drie organisten in het leven geroepen om het De Rijckere orgel naar Middelburg te halen. Van de Vlaamse orgelbouwer De Rijckere zijn slechts twee orgels bewaard gebleven, die nu weer in één stad worden samengebracht. De ingebruikname van het orgel in de Sint Augustinuskerk laat nog even op zich wachten tot over ruim een jaar.
  
Eddy Roerdink die zich namens de PGMBD (en voorheen namens de PGGBU) bezighield met een goede bestemming voor het orgel schetste in het kort hoeveel wettelijke en financiële haken en ogen daaraan zaten.
Een aantal mensen vertrok toen de vesper was afgelopen, maar er kwamen er dubbel zoveel voor terug om het allerlaatste orgelconcert bij te wonen. Een deel van de bezoekers moest staan tijdens het concert. Dit werd verzorgd door Léon Berben die nog eens alle mogelijkheden liet horen die dit historische orgel uit 1776 tot zijn beschikking heeft.
De regionale omroep L1 komt opnamen maken van het ontmantelen van het orgel voor de nieuwsuitzending van morgenavond.
  
Willy de Koning

Aanvullende tekst onder de foto's
 
  Uit de Nieuwsbrief van de Stichting De Rijckere-orgel. Ook te lezen op de website van de stichting:

TERUGBLIK AFSCHEID BEEK EN DEMONTAGE

De gebeurtenissen van de laatste dagen van februari en de eerste dag van maart 2023 waren zowel voor de Protestantse Gemeente Maas-en Beekdal als voor ons als stichtingsbestuur van grote betekenis. Op zondag 26 februari werd tijdens een korte vesperviering die door Bertha Verkerk werd geleid, afscheid genomen van het De Rijckere-orgel en vond de officiële overdracht aan onze stichting plaats. Aansluitend aan deze viering gaf Léon Berben het allerlaatste orgelconcert in het Koningskerkje van Beek. Op maandag 27 februari startten Ralph Jochems en Thierry Curstjens van Verschueren Orgelbouw de demontage-werkzaamheden die woensdag 1 maart rond het middaguur werden afgerond. Bram de Wolf blikt terug:

Henk Verkerk die deze dagen als koster, floormanager en gastheer alles bij elkaar voor een pittig karwei stond, startte zijn voorbereidingen al op donderdagavond met het aanzetten van de kachels om de temperatuur in de toch wel vochtige kerk geleidelijk aan op 15 °C te brengen en deze temperatuur zoveel als mogelijk tot en met het concert zo te houden. Johan Zoutendijk, directeur van Verschueren Orgelbouw kwam zaterdagmiddag langs om wat hinderlijke hangers te verhelpen en de tongwerken voor een eerste keer te stemmen. De kerk werd ingericht waarbij, speciaal voor deze historische gebeurtenis, alle stoelen in de richting van het orgel werden gezet. De door ons meegebrachte handelswaar, bestaande uit een voorraadje wijn en een paar dozen met onze Cd’s kregen een plaats op de fraai aangeklede liturgische tafel waarop ook het glaswerk voor de afsluitende receptie een plaats kreeg. Op zondagmorgen werden de tongwerken door Johan voor een laatste keer strak gestemd en kwam Léon studeren en zijn registraties voorbereiden. Vanaf 14.30 uur ging de kerk open en al snel had het er alle schijn van dat de belangstelling van de kerkelijke gemeente voor het afscheid van hun De Rijckere-orgel heel erg groot zou worden.

Volgens voormalig voorzitter van de kerkvoogdij Wim Hoogstraten, die herstellend van de gevolgen van een ongelukkige geval helaas zelf niet aanwezig kon zijn, is het feit dat de restauratie in de jaren 80 van de vorige eeuw door Fama & Raadgever plaats heeft kunnen vinden een klein wonder te noemen. “Door allerlei bezuinigingen bij Monumentenzorg, gemeente en provincie, heeft het tot in 1979 geduurd voordat de al in 1968 (!) toegezegde gelden uiteindelijk uitbetaald werden en er met de restauratie van het sinds 1965 in opslag verkerende orgel kon worden begonnen”. Hij vervolgt: “De acties om het aandeel in de kosten dat door de Hervormde Gemeente van Beek, die toen zeker armlastig te noemen was, zelf bij elkaar gebracht moest worden, werden door vele Beekse gemeenteleden gul en van harte ondersteund”. Voor Wim was het dan ook absoluut geen verrassing dat er een zo grote publieke belangstelling voor het afscheid was. “Henk van Loo, voormalig organist en medeauteur van ons boek Protestants Beek, een geschiedenis van 4 eeuwen reformatie dat ter gelegenheid van de voltooiing van de restauratie van kerk, pastorie en orgel in 1983 verscheen, verdient alle credits voor de uiteindelijk zeer geslaagde restauratie van het De Rijckere-orgel; hij was de grote initiator en motor achter de zeer vele succesvolle acties die zijn gevoerd”, aldus Wim.

Ruim voor aanvang van de vesperdienst was de kerk al bomvol en was er zelfs geen staanplaats meer beschikbaar! Organist Nico Maar begeleidde de gemeentezang voor de allerlaatste keer op het De Rijckere-orgel in de kerkruimte waar het op 21 december 1924 voor het eerst tijdens een dienst van zich deed horen. De afscheidsdienst was geen vesper in strikt liturgische zin. Er was vooral veel samenzang: het merendeel van de liederen werd aangedragen door oud-cantorijleden waarbij nadrukkelijk werd geput uit het repertoire van de inmiddels opgeheven cantorij dat de afgelopen jaren in deze ruimte veelvuldig geklonken heeft en op het De Rijckere-orgel werd begeleid.

Ria van Mourik, oud cantrix-organiste vertelt: “Omdat het orgel een volle toon lager gestemd staat en ook nog eens een middentoonstemming heeft, moest ik heel veel muziek omzetten en bewerken voordat we er als cantorij en gemeente iets mee konden. Gelukkig kon ik toen goed uit de voeten met het softwarepakket Capella en ik vond dat erg leuk om te doen!” Ria, die door haar verergerende

gezichtsbeperking helaas moest stoppen met orgelspelen en dirigeren, vertelt dat ze er naast haar drukke werkzaamheden als onderwijzeres, altijd alles aan gedaan heeft om haar kennis en vaardigheden die nodig waren om de cantorij te kunnen leiden en dit orgel met zijn specifieke kenmerken te bespelen, steeds verder uit te bouwen. “Zo heb ik met heel veel plezier cursussen gevolgd bij de Commissie voor de Kerkmuziek en mede door het enthousiasme van Henk van Loo ben ik erg van oude muziek gaan houden!”

Aan het einde van de vesperviering overhandigde Bertha Verkerk de sleutel van het orgel aan onze voorzitter Gerard Boot. De bijbehorende sleutelhanger werd speciaal voor deze gelegenheid gemaakt en bevat een uitsnede van een houtskooltekening die Henk Verkerk van het Leopoldskerkje maakte en die de voorkant van het liturgieboekje sierde. Gerard beloofde bij het aannemen van deze sleutel dat we het orgel zullen koesteren en er alles aan zullen doen om het in Middelburg een hopelijk langdurig derde leven te schenken. Eddy Roerdink sprak ter afsluiting zijn waardering uit voor de fijne samenwerking en de manier waarop het hele proces, dat zich vanaf onze eerste blijken van belangstelling voor het De Rijckere-orgel in 2019 tot en met de officiële overdracht van vandaag heeft voltrokken, is verlopen. Eddy besloot met: “ons orgel is bij jullie in goede handen” Ondanks de dubbele gevoelens bij de nu snel naderende afsluiting van een stuk Beekse kerkgeschiedenis zijn zowel Wim als Ria blij dat “hun” De Rijckere-orgel in Middelburg aan een nieuw leven kan beginnen.

Na een korte pauze waarin wat kerkgangers de kerk verlieten maar ook nieuwe orgelliefhebbers arriveerden, ving Léon Berben met een nog iets vollere kerk aan met zijn slotconcert. Léon bracht in een aantrekkelijk en afwisselend programma alle klankkleuren van het orgel, inclusief de Rossignol, op de voor hem zo kenmerkende ongekend boeiende en virtuoze manier voor het voetlicht. Het publiek dat voelbaar geraakt was beloonde Léon en niet te vergeten het De Rijckere-orgel met een langdurige staande ovatie.

Na afloop bood de kerkenraad van de Protestantse Gemeente Maas-en Beekdal de aanwezigen een glas heuse De Rijckere-wijn aan. Uiteraard was er ook frisdrank beschikbaar. Velen maakten van deze gelegenheid gebruik om elkaar weer te ontmoeten, herinneringen op te halen en een toast uit te brengen op de toekomst van het orgel. Dankzij een fantastische collecte-opbrengst en een goede verkoop van wijn en CD’s ontving ons project deze middag in Beek ook in materieel opzicht een positieve “boost”

Toen op een koude maandagmorgen 27 februari, “the day after” dus, de bus van Verschueren door Ralph en Thierry voor de kerk werd geparkeerd en deze in een oogwenk werd omgevormd tot een heuse werkplaats met goederenlift, kisten, gereedschap en niet te vergeten de onvermijdelijke brooddozen en thermoskannen met koffie, ging de demontage van start. Met de afscheidsviering en het concert van de dag ervoor nog vers in het geheugen voelde dit gebeuren, nu in een koude kerk, in eerste instantie toch wel als een ontnuchtering. Al snel bleek dat niet alleen de bouw van een orgel maar ook de demontage ervan met zeer veel liefde kan worden uitgevoerd én dat je daar als toeschouwer zelfs van kan genieten! Het begrip “sloop” met zijn negatieve connotatie was deze dag geen moment aan de orde. Het geduld, vakmanschap en de toewijding en precisie waarmee Ralph en Thierry aan deze voor hen relatief bescheiden klus begonnen, maakten grote indruk! Dagblad De Limburger stuurde deze maandagmorgen een fotograaf en een verslaggever langs terwijl er ook al een team van L1 bezig was om een TV-item te maken. Ze maakten het volgende verslag: https://www.1limburg.nl/nieuws/2144160/video-monumentaal-orgel-uit-beeks-kerkje-terug-naar-zeeland

Na het wegnemen van de deuren en panelen van de achterwand werd als eerste het kwetsbare historische pijpwerk zorgvuldig en systematisch verwijderd. Pijp voor pijp werd alles goed ingepakt en geordend per register in houten kisten gedaan, de allerkleinste pijpjes van de vulstemmen werden in speciaal vervaardigde pijproosters gezet zodat ze rechtop konden worden vervoerd. Aan het eind van de dag werd het pijpwerk overgebracht naar de werkplaats in Ittervoort. Het voert te ver om de demontage van de mechanieken, windvoorziening en orgelkas hier gedetailleerd te bespreken. Dankzij de foto’s die Henk Verkerk op de dinsdag en woensdag maakte kunnen we de werkzaamheden stap voor stap bekijken. (kijk voor de foto’s op de website/Nieuwsbrief van de stichting).

In de werkplaats van Verschueren werd het orgel door adviseur Rogér van Dijk en Johan Zoutendijk in onderdelen aan een nauwkeurige inspectie onderworpen voordat het goed ingepakt opgeslagen zou worden. Hopelijk duurt deze fase aanmerkelijk korter dan de eerder genoemde opslagfase in de vorige eeuw van ruim 14 jaar. We hebben er alle vertrouwen in!